Nadciśnienie
tętnicze stanowi uznany
i rozpowszechniony czynnik ryzyka
sercowo-naczyniowego, jednak współistnienie
nadciśnienia tętniczego
i cukrzycy dodatkowo znacznie zwiększa ryzyko
zachorowalności
i umieralności z powodu chorób układu krążenia,takich jak
zawał serca, udar mózgu czy niewydolność serca.
W Polsce
nadciśnienie tętnicze dotyczy ponad 10 milionów dorosłych; szacuje się, że na
cukrzycę choruje 2,6 miliona osób. Około 15% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
choruje jednocześnie na cukrzycę, natomiast 75% pacjentów
z
cukrzycą ma nadciśnienie tętnicze.
U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą niezbędna jest więc:
Interwencja wieloczynnikowa, obejmująca nie tylko obniżenie poziomu cukru we krwi, ale również normalizację ciśnienia tętniczego oraz poziomu lipidów we krwi. Należy też wprowadzać intensywne modyfikacje stylu życia, jednak zazwyczaj nie wystarczają one do osiągnięcia kontroli ciśnienia tętniczego. Większość pacjentów z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym wymaga leczenia farmakologicznego, często kilkoma lekami przeciwnadciśnieniowymi.
Znalazło to swój
wyraz we wspólnych wytycznych Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego
oraz Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego z 2013 r., które zalecają
wdrażanie
u pacjenta z cukrzycą i ciśnieniem
tętniczym ≥140/90 mmHg modyfikacji
stylu życia w połączeniu
z farmakoterapią.
Modyfikacje stylu życia, które należy rozważać u
wszystkich pacjentów
z nadciśnieniem,obejmują:
- zaprzestanie palenia tytoniu,
- zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością,
- ograniczenie spożycia alkoholu,
- zwiększenie aktywności fizycznej,
- zmniejszenie spożycia soli,
- zwiększenie spożycia owoców i warzyw,
- zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych i całkowitego spożycia tłuszczów.
W przypadku
pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą, szczególny nacisk powinien być położony na zmniejszenie masy ciała (poprzez ograniczenie wartości
energetycznej pożywienia
i zwiększoną aktywność fizyczną), ponieważ nadwaga i
otyłość występują często w cukrzycy typu 2, a zmniejszenie masy ciała wiąże się
z obniżeniem ciśnienia tętniczego, poprawą tolerancji glukozy oraz korzystnym
wpływem na lipidy.
Utrata 1 kg masy ciała obniża średnie ciśnienie tętnicze o 1 mmHg. Jednak nawet w przypadku pacjentów, którzy obniżyli masę ciała, jej długoterminowe utrzymanie jest bardzo trudne, a powrót do wagi wyjściowej jest częstym zjawiskiem. Stąd szczególna rola systematycznej edukacji dietetycznej oraz na temat regularnego wysiłku fizycznego. Umiarkowanie nasilona aktywność fizyczna, praktykowana przez 30-45 minut przez większość dni w tygodniu, obniża ciśnienie tętnicze i jest zalecana pacjentom z nadciśnieniem tętniczym. Wysiłek aerobowy wpływa również korzystnie na kontrolę glikemii poprzez zmniejszenie masy tkanki tłuszczowej zlokalizowanej centralnie, co prowadzi do poprawy insulinowrażliwości.
Pacjentom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się:
Głównie ćwiczenia wysiłkowe o charakterze wytrzymałościowym (chodzenie, bieganie, pływanie), uzupełnione ćwiczeniami oporowymi. Natomiast intensywny wysiłek izometryczny, taki jak dźwiganie dużych ciężarów, może prowadzić do bardzo znacznego podwyższenia wartości ciśnienia tętniczego i należy go unikać. Jeśli nadciśnienie tętnicze jest źle kontrolowane, odradzamy wykonywanie intensywnego wysiłku fizycznego do czasu zastosowania odpowiedniego leczenia i obniżenia ciśnienia tętniczego.
Ograniczenie spożycia soli u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym prowadzi do istotnego obniżenia wartości ciśnienia. Co istotne, nawet jeżeli pacjent wymaga zastosowania leczenia farmakologicznego, jednoczesne ograniczenie spożycia soli prowadzi do osiągnięcia lepszych efektów leczenia.
Pacjenci z cukrzycą typu 2 charakteryzują się zwiększoną zawartością sodu w organizmie oraz wzmożoną reaktywnością naczyń, większość pacjentów z cukrzycą jest sodowrażliwa, więc w tej grupie chorych obniżenie ciśnienia tętniczego na skutek zmniejszenia spożycia soli może dawać szczególnie dobre rezultaty. Efektów takiego postępowania można się spodziewać już po 4-5 tygodniach redukcji spożycia sodu. Z kolei nadmierne spożycie soli może być przyczyną oporności nadciśnienia tętniczego na leczenie farmakologiczne.
U pacjenta z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą istotne znaczenie ma również ograniczenie spożycia alkoholu, ponieważ wpływa on na oba te schorzenia. U pacjentów z cukrzycą nadużywanie alkoholu wiąże się z wyższymi poziomami glikemii oraz gorszym stosowaniem się do zaleceń terapeutycznych. Duże spożycie alkoholu, a zwłaszcza epizodyczne spożywanie dużych ilości alkoholu w ciągu krótkiego czasu, jest ponadto związane z wysokim ryzykiem udaru mózgu.
dr hab. med. Katarzyna Stolarz-Skrzypek
Adiunkt I Kliniki Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
cukrzyca, cukrzyca 2 z nadciśnieniem tętniczym, nadciśnienie tętnicze
